Οι Έλληνες Της Ουγγαρίας

Ιστορική Αναδρομή
Η Ουγγαρία κατά το 16ο αιώνα ήταν διαιρεμένη σε τρεις περιοχές: την Τρανσυλβανία, τη βασιλική επικράτεια και τα κατεχόμενα απ' τους Τούρκους εδάφη. Η Τρανσυλβανία πέρασε στα 1669 στην αυστριακή επικράτεια, ενώ κι οι Τούρκοι έχασαν στα 1687 τα εδάφη που κατείχαν στην Ουγγαρία. Καθώς, λοιπόν, η Ουγγαρία αποτελούσε σημαντικό τμήμα της αψβουργικής μοναρχίας, η παρουσία κι η δράση των Ελλήνων στα εδάφη της συνδέονται άμεσα με τις ευνοϊκές για την άσκηση του εμπορίου συνθήκες, που επικρατούσαν τότε στα πλαίσια της αψβουργικής μοναρχίας για τους βαλκάνιους εμπόρους. Κατ' αναλογία με την Αυστρία και την Τρανσυλβανία, οι Έλληνες πήραν και στην Ουγγαρία το διαμετακομιστικό εμπόριο στα χέρια τους, ενώ ανάμεσα στους Σέρβους κι Αλβανούς, που προσκλήθηκαν απ' τον Ούγγρο βασιλιά Λίποτ Α΄ μετά το 1687 για να ενισχύσουν τα αποδεκατισμένα πληθυσμιακά ουγγρικά εδάφη, μετά τον τερματισμό της τουρκικής κατοχής, υπήρξαν και μερικοί Έλληνες. Το βασικό, όμως, κύμα εισροής Ελλήνων στην Ουγγαρία σημειώθηκε στα 1718, ενώ το επόμενο και μεγαλύτερο στα 1760-1770.

Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές της Ουγγαρίας, με σημαντικότερο κέντρο τους την Πέστη, ενώ άλλες αξιόλογες βάσεις τους ήταν οι πόλεις: Kecskemet, Eger, Miskolc, Tokaj, Gyoengyoes, Nagyvarad, Arad, κι η περιοχή Temesvαr. Οι Kοινότητες αυτές ιδρύονταν αρχικά ως Kομπανίες - συνενώσεις εμπόρων - με οικονομικό χαρακτήρα, ενώ μέσω των διαφόρων προνομίων που απέσπασαν απ' τις αρχές, απέκτησαν και το δικαίωμα της αυτονομίας κι αυτοδιοίκησης.

Η πρωιμότερη χρονικά από αυτές τις ελληνικές κομπανίες της Ουγγαρίας είναι εκείνη της πόλης Tokaj, η οποία ιδρύθηκε στα 1667 με αυτοκρατορικό προνόμιο, που επέτρεπε στα μέλη της την άσκηση εμπορίου, παρέχοντάς τους φορολογικές απαλλαγές και τη δυνατότητα αυτοδιοίκησης. Η Kομπανία ίδρυσε επίσης στα 1790 ναό, στον οποίο διατηρούσε δικούς της ιερείς και μπορούσε να απονέμει δικαιοσύνη στα μέλη της για κάποιες κατηγορίες αδικημάτων.

Σε ανάλογη οργανωτική βάση ιδρύθηκαν και λειτούργησαν στην Ουγγαρία κι άλλες ελληνικές Kομπανίες - Κοινότητες, όπως της πόλης Gyoengyoes, η οποία ιδρύθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα και παρά τους περιορισμούς αναφορικά με την ίδρυση ναού και σχολείου, φαίνεται πως κατόρθωσε να αναπτυχθεί και να δράσει με αρκετή επιτυχία. Στην πόλη Eger, η ελληνική κοινότητα συστήθηκε στο β΄ μισό του 18ου αιώνα κι είχε περιορισμένες δυνατότητες αυτοδιοίκησης, ενώ απέκτησε σχολείο και ναό. Η κοινότητα της πόλης Miskolc συστήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 17ου αιώνα (1687) κι ήταν ιδιαίτερα ακμαία και σημαντική. Τα μέλη της απαλλάσσονταν απ' τις ισχύουσες για τους ντόποιους εμπόρους φορολογικές επιβαρύνσεις καθώς και απ' την υποχρέωση να παρέχουν στέγη στα ουγγρικά στρατεύματα, ενώ είχαν το
δικαίωμα αυτοδιοίκησης.

Η μεγαλύτερη, όμως, ελληνική Kοινότητα της Ουγγαρίας κατά το 18ο αιώνα ήταν εκείνη του Kecskemet, η οποία ιδρύθηκε στα 1708, αριθμούσε τα περισσότερα μέλη κι απέκτησε κι αυτή δικαίωμα αυτοδιοίκησης με την εκλογή ενός προεστού για τη διαχείριση των εσωτερικών της υποθέσεων. Έτσι, μέσα απ' όλες αυτές τις κοινότητες που δημιουργήθηκαν, ήταν φανερό πως ο αριθμός των Ελλήνων που εγκαταστάθηκαν στην Ουγγαρία ήταν πολύ μεγάλος, και σύμφωνα με εκτιμήσεις, άγγιζε κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα τις 10.000 ψυχές...

Αργότερα, όσο αφορά την Ελληνική επανάσταση του 1821, Οι Έλληνες κι οι βλάχοι ελληνόφωνοι της Ουγγαρίας συμμετείχαν στην ιδεολογική και πρακτική προετοιμασία της. Αρχικά, χρηματοδότησαν την ίδρυση σχολείων και την αποστολή βιβλίων στις υπόδουλες πατρίδες τους για το φωτισμό του Γένους. Παράλληλα, γνωρίζοντας τη δραστηριότητα του Ρήγα Φεραίου, υποστήριξαν το εγχείρημά του και πολλοί κατατάχθηκαν ανάμεσα στους οπαδούς του. Αρκετοί μυήθηκαν και στη Φιλική Εταιρεία κι έλαβαν μέρος στο κίνημα του Υψηλάντη στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Μετά την αποτυχία του κινήματος, οι ελληνοβλαχικές Kομπανίες της Ουγγαρίας υποδέχτηκαν και περιέθαλψαν πολλούς αγωνιστές και βοήθησαν όσους κατέφυγαν σε αυτές για να μεταβούν από εκεί στον επαναστατημένο ελληνικό χώρο.

Τελευταία Χρόνια

Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια (μετά την κατοχή και τον εμφύλιο που ακολούθησε), η Ουγγαρία φιλοξένησε κάποιες φορές Έλληνες, όχι ως οικονομκούς μετανάστες, αλλά κυρίως ως πολιτικούς πρόσφυγες. Το Ουγγρικό κράτος, μάλιστα, σύμφωνα και με ομολογίες των ίδιων των ταλαιπωρημένων προσφύγων, τους φέρθηκε καλά. Ήταν τότε η εποχή που, λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων, συμπατριώτες μας κατέφευγαν μαζικά στην τότε Σοβιετική Ένωση και τις χώρες του ανατολικού μπλοκ (κατ' επέκτασιν, και την Ουγγαρία).

Η κινητικότητα αυτή διατηρήθηκε μέχρι και τη δεκαετία του 1970, όπου στα τέλη της οποίας αρχίζει να παρατηρείται, και μάλιστα έντονα, το ακριβώς αντίθετο φαινόμενο, η επιστροφή των ανθρώπων αυτών στα εδάφη που τους γέννησαν. Οι μαζικοί αυτοί επαναπατρισμοί άρχισαν είτε επειδή οι παλιννοστούντες έκριναν ότι η (πολιτική) κατάσταση στην πατρίδα είχε βελτιωθεί, είτε επειδή τα χρονικά περιθώρια για την προσαρμογή τους στις κοινωνίες που τους φιλοξένησαν ως τότε, εμφανίζονταν πια, εξαιτίας της προχωρημένης τους ηλικίας, αρκετά περιορισμένα. Απ' την άλλη μεριά, υπήρχαν και τα πιεστικά ατομικά κι οικογενειακά προβλήματα (υγείας, εκπαίδευσης, νοσταλγίας κ.ά.), που επέβαλαν την παλιννόστηση, έστω κι αν αυτή γινόταν καμμιά φορά κάτω από δυσμενείς όρους και συνθήκες.

Η γενίκευση, ωστόσο, των επαναπατρισμών ευνοήθηκε απ' τις ειδικές διακρατικές συμφωνίες της Ελλάδας με τις περισσότερες απ' τις χώρες φιλοξενίας (Σοβιετική Ένωση, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία, Βουλγαρία και Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας). Με τις συμφωνίες αυτές διευθετήθηκαν τα περισσότερα απ' τα - έτσι κι αλλιώς - ιδιόμορφα προβλήματα των πολιτικών προσφύγων (όπως σύνταξη καθώς και μεταφορά των οικονομιών και της κινητής τους περιουσίας).

Στις μέρες μας (σύμφωνα με στοιχεία του Δεκέμβρη του 2008), η ελληνική ομογένεια αριθμεί στη χώρα αυτή περίπου 4.500 ως 5.000 άτομα. Η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Ουγγαρίας αποτελεί το κορυφαίο συλλογικό όργανο της ελληνικής κοινότητας, ενώ υπάρχουν κι οι κατά τόπους Αυτοδιοικήσεις, με τους εκλεγμένους φορείς τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη χώρα αυτή της κεντρικής Ευρώπης υπάρχει τοποθεσία η οποία φέρει το όνομα «Μπελογιάννης» κι ο Δήμαρχος εκεί είναι κατά παράδοση Έλληνας (θα ασχοληθούμε με το χωριό αυτό εκτενέστερα στην επόμενη ανάρτηση).

Στην Ουγγαρία λειτουργούν 7 έδρες Αρχαίων Ελληνικών σπουδών, σε ισάριθμα Ουγγρικά Πανεπιστήμια, και 1 έδρα Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο Eotvos Lorand της Βουδαπέστης, η οποία επιχορηγείται ετησίως απ' το Υπουργείο Πολιτισμού. Τέλος, εδώ και 16 χρόνια κυκλοφορεί ελληνικό έντυπο με την ονομασία «Ελληνισμός» (εναλλακτική διεύθυνση εδώ). ..